Cây chay

Chay được nhiều người biết tới, không chỉ ở vị chua ngọt của quả, mà cây còn được trồng làm cây bóng mát cho nhà vườn. Cây chay có rất nhiều công dụng trong phương pháp chữa bệnh. Hãy cùng Cây xanh Hoàng Gia tìm hiểu về loại cây này ở bài viết dưới đây.

Hình ảnh cây chay Bắc bộ không còn quá xa lạ với với mọi người; bởi nó là loại cây dân dã xuất hiên lâu đời tại nước Việt Nam ta. Với thân cây cao to, tán cây rộng rất thường phù hợp để trồng để tạo bóng mát, cũng như chống xói mòn, lở đất nên người ta thường trồng loại cây này trước nhà.

Bên cạnh đó cây còn có tác dụng đem lại vẻ đẹp cho cảnh quan xung quanh khuôn viên, cũng như lọc không khí bụi, góp phần làm trong lành bầu không khí.

Tìm hiểu cây chay

Tên thường gọi: Cây chay, hoặc tên gọi khác là cây chay bắc bộ, cây chay vỏ tía, cây chay rừng.

Tên khoa học: Artocarpus tonkinensis.

Họ thực vật: Thuộc họ Dâu tằm – Moraceae

Nguồn gốc xuất xứ: Có nguồn gốc tại Việt Nam. Mọc tại các khu rừng thứ sinh nhiệt đới.

Phân bố: Thường phân bổ ở Miền Bắc Việt Nam, nhất là các tỉnh trung du, thượng du như Lào Cai, Bắc Kạn, Lai Châu, Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Giang,…

Đặc điểm của cây chay  

Đây là loại cây thân gỗ lâu năm, cây cao, thân to, tán cây rộng. Bạn có thể trồng loại cây này quanh năm nhưng thời điểm thích hợp nhất của cây là vào mùa mưa. Điểm mạnh của giống cây này là dễ trồng, dễ chăm sóc và rất ít khi bị sâu bệnh tấn công.

Đặc điểm về hình thái 

Thân cây chay là thân gỗ lâu năm, cây có thể cao hơn 15m, thân cây mọc thẳng, nhẵn, có màu xám. Cây có nhiều cành, thường tạo thành các tán lớn. Cành non của cây có phủ lông ngắn màu hung.

Lá hơi to có hình bầu dục, mọc so le xếp thành hai hàng với nhau. Lá cây có màu xanh thẫm với hai mặt rõ rệt, mặt bên trên nhẵn, mặt dưới là lớp lông nhung. Gân lá nổi rõ, chiều dài một lá khoảng từ 7 – 15cm. 

Hoa cây chay mọc đơn độc ở nách lá của cây, có hai loại hoa đó là hoa đực và hoa cái. Mùa hoa nở thường vào khoảng tháng 3 - 4 của năm. 

Quả cây chay có hình hơi hơi tròn, cuống ngắn và có màu vàng, thịt có màu hồng và rất mềm, có vị chua. Cây thường đậu quả vào tháng 6, tháng 7 hàng năm. Mọc thành từng chùm, có lông tơ mịn trên quả. Hạt nhỏ chứa nhiều nhựa dính.

Nhiều người thường thắc mắc cây chay bao lâu có quả. Khi trồng được khoảng 3-4 năm thì bạn sẽ thấy cây cho hoa và quả, tuy nhiên con số này có thể thay đổi tùy vào mỗi cây cá biệt.

Cây chay là loài cây đặc biệt có ở Việt Nam, thường ít được tìm thấy ở quốc gia khác. Là giống cây dễ trồng và chăm sóc. Cây có tốc độ sinh trưởng thường chậm hơn so với các loại cây thân gỗ ở Việt Nam.

Công dụng và giá trị của cây chay

Tác dụng của cây chay rất đa dạng như được trồng làm cảnh tại các công trình, công ty, sân vườn; tán cây rộng nên tạo được nhiều bóng mát. Ngoài ra cây còn mang lại được nhiều giá trị về kinh tế, thực phẩm, cũng như là nguyên liệu được dùng trong đông y để chữa nhiều loại bệnh cho con người. 

Giá trị với ngành thực phẩm

Quả của cây thường được chế biến để làm ra nhiều món ăn cực kỳ ngon miệng thường ngày như: canh cá chua, cá kho quả chay, cua đồng kho quả chay,... Ngoài ra hạt của quả cũng có thể ăn được, người lớn tuổi thường dùng vỏ cây để ăn trầu. Những món ăn được làm từ quả cây chay giúp cơ thể dễ dàng giải nhiệt vào mùa hè, đồng thời khơi gợi lại những hương vị bình dị của miền quê.

Giá trị với ngành y học

Theo các bài thuốc gia truyền của đông y, lá và rễ cây chay thường dùng để sắc uống, có tác dụng chữa đau lưng, rong kinh, bạch đới,.... Đặc biệt, trong các bài thuốc dân gian còn lưu truyền còn có thể chữa tê thấp, mỏi lưng, đau gối rất hiệu quả từ cây Chay. Quả chay có vị chua, có khả năng cầm máu, thu liễm và thanh nhiệt.

Giá trị cảnh quan

Đây là loài cây mang lại cảnh quan đẹp, thẩm mỹ cao khi trồng. Ngoài ra nó còn giúp giữ đất chống xói mòn vào mùa mưa lũ, với thân cây cao to tán cây rộng nên cây thường tạo ra được không khí thoáng mát và giúp quang hợp, lọc bụi bẩn rất tốt cho môi trường.

Giá trị kinh tế

Gỗ cây chay thường được dùng làm đồ gia dụng gia đình và các đồ thủ công khác nhau. Giá thành gỗ chay khá là phải chăng. Gỗ dễ gia công và thiết kế. Ngoài ra với khả năng chữa được nhiều loại bệnh cho con người nên thường mang lại được nhiều giá trị về mặt kinh tế lâu dài cho người trồng.

Quả phơi khô để làm thuốc

Ý nghĩa phong thủy của cây chay 

Đây là loài cây thuần Việt và in đậm trong văn hóa của người dân ta từ xa xưa. Theo người xưa truyền lại, cây chay có ý nghĩa mang đến những điều may mắn và tài lộc cho gia chủ.

Kỹ thuật trồng

Loài cây này đã xuất hiện hàng ngàn năm nay ở Việt Nam nên việc trồng và chăm sóc cây chay không làm khó người dân ta.

Cách chọn giống  

Nên chọn chọn những cây có sức khỏe và khả năng sinh trưởng tốt để lấy làm giống. Khí lấy cành hay quả thì nên lựa những cành và quả không có sâu bệnh.

Các phương pháp nhân giống 

Hiện tại có rất nhiều phương pháp để nhân giống cây chay được sử dụng như ghép cây, chiết cành, giâm cành. Nhưng đôi với loại cây này thì phương pháp phổ biến nhất vẫn là gieo hạt và ươm thành cây con rồi mang đi trồng. 

Phương pháp giâm cành: Cành giâm được cắt dài khoảng 25-35cm, có nhiều mầm non cành cây cắt vát, cành nhỏ thuốc kích rễ sau đó giâm cành vào bầu đất hoặc cát ẩm.

Phương pháp chiết cành: Lựa chọn cành chiết có nhiều nhánh, ta chọn điểm chiết cách ngọn cành 25 đến 35cm. Ta khoanh tròn hai điểm trên cành, hai điểm cách nhau khoảng 8cm, cạo sạch lớp vỏ ngoài bên trong khi nào để lộ ra phần thân  trắng của cành là được. Sau khi khoanh sau ta tiến hành nhỏ thuốc kích rễ rồi thực hiện bó bầu. Bầu đất được làm bằng cát ẩm, trộn với đất sa ngọt, ta bó chặt rồi quấn dây quanh hai đầu của bầu đất. Cành chiết sau khoảng 2 tuần là sẽ cho ra rễ. Sau khoảng 1 tháng là có thể đem ra trồng được.

Phương pháp gieo hạt và ươm thành cây:

Bước 1: Lựa chọn những hạt giống to đều, đẹp, hạt phải đảm bảo không được lấy từ quả có sâu bệnh, như vậy sẽ giúp sau này cây sẽ phát triển tốt.

Bước 2: Chuẩn bị bầu đất, dùng túi bầu PE có kích thước 7 x 12cm đựng hỗn hợp ruột bầu, thành phần ruột bầu gồm 80% đất tầng AB + 20% phân hữu cơ. Đất cho vào ruột bầu được đập sàn nhỏ trộn đều với phân chuồng và tiến hành đóng vào bầu.

Bước 3: Bầu đất đóng xong được xếp đứng, thẳng hàng theo từng luống có chiều rộng 0,8 – 1m, chiều dài tùy ý, khoảng cách giữa hai luống là 0,4 m. trước khi gieo hạt, bầu đất phải được tưới nước đủ độ ẩm trước đó 1 ngày.

Bước 4: Chọn những hạt nảy mầm, dùng que bằng đầu đũa vót nhọn một đầu để tạo lỗ giữa bầu sâu 0,5 – 1cm rồi gieo hạt vào, phủ một lớp đất mịn vừa lấp kín hạt, dùng rơm (hoặc cỏ khô, lá) đã qua khử trùng bằng nước vôi trong để che phủ mặt luống, bên trên dùng giàn che bằng lưới che nắng 50% – 60%.

Bước 5: Sau khi trồng, mỗi ngày phải tưới nước đều sáng sớm và chiều tối, đủ ẩm. Sau 5 – 8 ngày, cây mạ mọc đều thì bỏ lớp vật liệu che phủ (rơm, rạ, cỏ, lá khô) và chăm sóc luống bầu, bầu nào có cây chết phải được cấy dặm ngay. Đặc biệt chú ý đề phòng nấm bệnh và côn trùng phá hoại cây mầm.

Ươm cây giống

Cách trồng cây chay 

Thời vụ trồng: Cây chay là loại cây nhiệt đới nên có thể trồng được quanh năm nếu ta chủ động được nguồn nước tới. Thời điểm thích hợp nhất để trồng cây là vào đầu mùa mưa. Cây con cần khỏe mạnh,phát triển tốt, cao từ 20 – 30cm, không có  sâu bệnh và nên có từ 2 – 3 lá trở nên để có thể thích ứng nhanh với tầng đất mới.

Chuẩn bị đất trồng: Khi trồng cây bạn nên sử dụng loại đất như feralit, đất sung tích có tầng sâu và dày, thoát nước tốt. Nên đào hố trước một tháng trồng cây với kích thước 40x40x40xcm, khoảng cách giữa các hố là 8m. Bón lót vào hố một lượng phân lân + phân NPK (hoặc phân chuồng) + phân khử trùng rồi lấp đất. Việc này sẽ giúp cây sau này dễ dàng hấp thụ mà không bị sốc phân và giảm nguy cơ nhiễm sâu bệnh từ đất, giúp cho cây thích ứng được với môi trường mới và dễ dàng phát triển và chăm sóc.

Mật độ trồng: loài cây này có tán rộng, ưa sáng vì thế người trồng cần chú ý khoảng cách trồng, không nên trồng quá dày khiến cây chậm phát triển. Khoảng cách giữa các hố trồng cách nhau khoảng từ 8m trở lên.

Cách trồng: Trồng vào thời điểm mưa nhỏ, râm mát hoặc nắng nhẹ và đất trong hố phải đủ độ ẩm cho cây. Rải cây đến từng hố đã cuốc trước khi trồng, cây đã được rải ra hố phải trồng hết trong ngày. Dùng cuốc nhỏ hoặc bay đào một hố rộng và sâu hơn bầu khoảng 2cm ở vị trí giữa hố đã lấp.

Rạch bỏ vỏ bầu và đặt cây con thẳng đứng vào giữa hố, nhẹ tay để tránh làm vỡ bầu. Tiếp theo, lấp đất dần và lèn chặt quanh bầu dể giúp cây cố định không bị gãy đổ. Đối với cây lớn khi lấp đất được ½ chiều cao hố, ta đóng cọc chống cây (3 cọc/1 cây) rồi mới tiến hành tiếp tục lấp đất.

Kỹ thuật chăm sóc cây chay

Vì đây là loại cây gỗ lâu năm nên việc chăm sóc khi trồng không quá khó.

Cách tưới nước

Cây chay vốn có nhu cầu nước tưới tương đối cao nhất là trong thời gian mới trồng và trong thời kì mùa hè nắng nóng. Bạn tiến hành tăng lượng nước tưới trong mùa khô hanh, lúc cây sắp ra hoa và lúc đang ra quả. Chú ý mùa mưa cần thoát nước tốt, tránh để cây bị ngập úng nước trong thời gian dài, cây sẽ bị thối rễ.

Cách cắt tỉa, tạo tán 

Khi cành lá quá xum xuê, cần cắt tỉa cho cây gọn gàng để cây quang hợp tốt hơn và tập trung dinh dưỡng vào thân và cành của cây. Người trồng cũng cần kiểm tra định kỳ để phát hiện và loại bỏ các cành sâu bệnh, già yếu kém phát triển. 

Cách bón phân

Phân được bón chủ yếu của loại cây này là phân chuồng, nhưng nếu thấy cây có dấu hiệu vàng lá và khô ngọn thì bổ sung gấp NPK hoặc URE để đảm bảo chất dinh dưỡng cho cây.

Ánh sáng

Cây chay công trình là loại cây thân gỗ ưa sáng, tuy nhiên trong 20 ngày đầu trồng cần che cho cây để giảm khoảng 70% ánh sáng. Vì lúc này cây mới trồng rễ cây còn yếu, nên cần phải hạn chế ánh sáng để cho cây khỏe mạnh.

Nhiệt độ và độ ẩm

Trong môi trường sống tự nhiên của nó, nhiệt độ trung bình dao động từ 25 đến 35 ° C. Không được để cho cây bị ngập úng nước, sẽ dẫn đến rễ cây bị chết.

Làm cỏ: Thường xuyên làm cỏ để cho cây nhanh phát triển. Đặc biệt cần làm cỏ sạch sẽ trước khi bón phân cho cây. 

Các bệnh thường gặp của cây chay và cách phòng trừ 

Cây chay được xem là loại cây khá khỏe mạnh nên thường ít bị sâu bệnh hại. Những loại bệnh hại cây điển hình là loại sâu đục quả và bệnh thối rễ. Cần chăm sóc và kiểm tra cây thường xuyên để giúp phát hiện kịp thời những dấu hiệu bị bệnh của cây, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời.

Bệnh thối rễ

Biểu hiện: Bệnh gây hại ở rễ và cổ rễ tiếp giáp mặt đất. Trên cổ rễ lúc đầu có vết màu nâu nhỏ sau chuyển nâu đen và lan rộng bao quanh phân vỏ cổ rễ, vỏ bị thối khô, nứt và bong tróc ra để trơ phần gỗ nằm phía trong. Nấm có thể ăn sâu vào thân làm thân bị khô đen, các rễ phía dưới cũng sẽ bị thối đen theo thời gian. Cây khi mới bị bệnh có biểu hiện sinh trưởng kém, lá bị vàng và rụng dần dần, cây còn nhỏ có thể bị chết khô hoàn toàn. Cây bệnh dễ bị đổ ngã do bộ rễ của cây đã bị hại.

Phòng trừ: Đào cây lên và tiến hành khử trùng và thay đổi phần đất trồng ở đó hoặc thay đổi vị trí trồng, rửa sạch toàn bộ đất bám vào rễ cây. Dùng kìm cắt toàn bộ phận rễ bị hỏng. Phần rễ khỏe mạnh thì phải sử dụng thuốc kháng nấm phun lên để loại bỏ mầm bệnh. Sau khi đã xử lý xong thì tiến hành trồng cây vào vùng đất tốt, mới.

Sâu đục quả ở cây

Biểu hiện: Khi quả bị sâu đục sẽ xuất hiện những đốm đen, ở vị trí bị đục của quả có hiện tượng xì mủ và tạo thành cục.

Phòng trừ: Sử dụng phương pháp mà từ xưa nay vẫn dùng đó là phương pháp thiên địch của sâu đục trái. Trong tự nhiên có rất nhiều loài côn trùng khác luôn là thiên địch của sâu đục trái như, ong, kiến vàng và một số loài côn trùng khác, như kiến cũng là giải pháp rất tốt.

Giá cây chay công trình, cổ thụ

Cây chay là loại cây rất được ưa chuộng trong thời gian gần đây nên thị trường cây giống của loại cây này rất sôi động, mỗi kích thước cây giống khác nhau được bán với giá khác nhau. Với các loại con cao khoảng 50-60cm chỉ từ vài trăm nghìn/cây. Tùy vào nhu cầu của mỗi người mà giá cây sẽ khác nhau, phụ thuộc vào số lượng mua và kích thước cây. Với các cây càng lớn thì sẽ càng có giá thành cao.

Đối với những khách hàng muốn mua cây chay đẹp để trồng cây ở trong sân nhà thì thường mong muốn lựa chọn những cây chay cao có thích thước thân lớn, thế đẹp để dễ trồng và chăm sóc. Giá những cây này thường khoảng vài triệu/cây đến vài chục triệu tùy vào kích cỡ và thế của cây.

Nơi mua cây chay công trình uy tín giá tốt 

Để mua cây chay cổ thụ tại Hà Nội giá tốt, bạn cần tìm đến những nơi bán cây có quy mô lớn và chuyên nghiệp. Cây xanh Hoàng Gia cung cấp và bán cây chay công trình với đa dạng các kích thước thích hợp để làm cảnh, trồng lấy bóng mát và trồng rừng. Mua cây tại Cây cảnh Hoàng Gia, bạn sẽ được tư vấn tận tâm để chọn được cây giống phù hợp nhất với giá tốt nhất. 

Công ty Cây xanh Hoàng Gia là một trong những nơi cung cấp đa dạng các loại cây cảnh, cây xanh công trình, cây ăn quả, cây bóng mát, cây phong thủy…