Nhắc đến cây bồ đề, người ta nghĩ ngay đến hình ảnh cây cổ thụ với thân cao to cùng những tán lá lớn che mát cả một vùng. Ngoài ra, loài cây này có rất nhiều công dụng như làm cây cảnh, làm thuộc, trồng trong chậu vì rễ cây rất đẹp nên có giá trị kinh tế cao.
Giới thiệu chi tiết về cây bồ đề
Loài cây này rất được ưa chuộng và phổ biến ở Việt Nam, bởi nó có rất nhiều công dụng như làm cây cảnh, cây bóng mát, công dụng y học và còn có giá trị kinh tế cao. Hơn nữa, hình ảnh cây bồ còn xuất hiện cùng Đức Phật Thích Ca trong Phật giáo mang ý nghĩa vô cùng thiêng liêng.
Tên thường gọi: cây bồ đề hay còn được gọi bằng cái tên cây đề, cây giác ngộ. Ngoài ra, nó còn có những cái tên ít được biết đến hơn như Cánh kiến trắng, An tức bắc, Săng trắng, Hu món.
Tên khoa học: Ficus religiosa, đây là một loài cây thuộc chi Đa đề (Ficus).
Họ thực vật: Thuộc họ Styracaceae, tiếng Việt là họ Bồ Đề. Họ nằm trong liên bộ Anh thảo (Primulanea), phân lớp Sổ (Dilleniidae). Trong phân loại của APG II, người ta không còn dùng bộ Styracales, liên bộ Primulanea (anh thảo), phân lớp Dilleniidae (sổ) mà đưa họ này vào bộ Ericales (bộ Thạch nam).
Nguồn gốc xuất xứ: ở Ấn Độ, tây nam Trung Quốc và Đông Dương về phía đông tới Việt Nam.
Phân bố: nằm rải rác ở khắp các khu vực Ấn Độ, các nước Đông Nam Á, hoặc thậm chí chúng còn sinh sống ở vùng Nam Mỹ, phía Bắc bán cầu. Ở Việt Nam, loài cây công trình này phổ biến ở khắp các vùng miền của Việt Nam, tập trung nhiều ở những khu vực đồi núi trung du như Hoàng Liên Sơn, Lai Châu, Sơn La và ở các vùng núi phía Tây Bắc như Yên Bái, Tuyên Quang, Phú Thọ, Cao Bằng, Hà Giang, Lai Châu. Cây còn thường đường trồng nhiều ở đình chùa, miếu mạo.
Phân loại
Có hai loại chính ở Việt Nam là: Bồ đề trắng và Bồ đề đỏ. Chúng ta có thể dễ dàng phân biệt hai loại cây này bằng mắt thường bởi màu sắc hiện rõ trên thân và búp của từng loại cây.
Đặc điểm chi tiết của cây đề
Xuất phát từ Ấn Độ, một đất nước rất gần với nước ta nên loài cây này rất ưa khí hậu nhiệt đới tại Việt Nam, sinh sống và thích nghi rất tốt, phát triển khá nhanh. Cây được hầu hết người Việt yêu thích đem về làm cây cảnh phong thuỷ.
Đặc điểm về hình thái
Thân cây bồ đề là thân gỗ lớn, có chiều cao thân trung bình từ 20-30m. Khi được chăm sóc tốt cây có thể cao hơn 30m với đường kính cỡ 3m. Thân cây tròn với các tán lá mọc thưa và mỏng xếp tầng tạo độ thông thoáng.
Thân đề màu nâu, vỏ cây có phần xù xì màu nâu hoặc màu nâu xám nên nhìn sẽ khá xấu xí. Nhưng ngược lại, gỗ cây đề lại rất khoẻ và chắc chắn. Từ thân cây đề có rất nhiều rễ dài to cắm xuống đất, ở các loại cây đề bonsai thì rễ cây rất đẹp để chưng cảnh.
Lá cây đề có dạng hình quả trứng, hình bầu dục hoặc hình trái tim, mọc đơn, so le trên cành, phần đầu lá có hơi nhọn và kéo dài. Lá cây có màu đỏ nhạt khi chúng còn non và có màu xanh lục khi chúng trưởng thành.
Nhưng khi đến mùa rụng lá, cây đề chuyển sang màu vàng. Vào thời kỳ khí hậu rét từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau cây ngừng phát triển, đây là mùa cây rụng lá. Với những cây đề lớn, lá dài đến 15-20cm và cũng rất rộng đến tầm 5cm. Bề mặt nổi lên nhiều đường gân rất nổi bật.
Mỗi khi có cơn gió lướt qua, lá cọ vào nhau, hoà vào nhau tạo ra tiếng kêu rất đặc biệt. Cành bồ đề có hình trụ, khi còn non thì có lông, sau khi già trở nên nhẵn và màu nâu.
Hoa bồ đề thường nở vào mùa xuân, kết thúc vào mùa hè, hoa mọc dính sát ở thân cây, đầu cành, kẽ lá thành các cụm dài. Hoa nhỏ có mùi thơm nhẹ, có dạng hình bầu dục, elip.
Quả sẽ bắt đầu hình thành khi hoa tàn. Quả cây cũng mọc thành chùm dính sát vào nhau. Nó có dạng hình trứng hoặc hình cầu với kích thước nhỏ, khi còn non quả màu xanh lục và khi chín sẽ chuyển sang màu tím. Hạt cây có vỏ cứng, dày và nhăn nheo.
Đặc điểm sinh trưởng
Đây là loài cây rất thích hợp sinh trưởng ở vùng Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam. Cây thuộc loại ưa sáng nên càng phù hợp với khí hậu nhiệt đới chúng ta. Cây cũng không khó trồng, nhiệt độ trồng cây từ 15-35 độ C. Trồng cây ở nơi thoáng đãng, hạn chế bóng râm là được.
Công dụng
Cây đề được trồng chủ yếu để làm cây cảnh, cây công trình, cây che mát, cây lấy gỗ mang lại giá trị kinh tế và còn có công dụng trong y học.
Giá trị cảnh quan, tạo bóng mát
Với kích thước tán lá rộng lớn rậm rạp, thân cây cao to và cũng rất đẹp mắt nên cây đề luôn được ưa thích trong việc trang trí, làm đẹp làm mát không gian.
Cây tạo cảnh quan cho đường phố, quán xá, nhà hàng mang lại cho mọi người cảm giác thoải mái mát mẻ. Cùng với độ che phủ của mình cây càng thích hợp trồng trong vườn của bạn.
Ngoài ra, có những loại bồ đề bonsai nhỏ xinh cũng được nhiều người ưu ái vì rễ cây rất đẹp, lại còn tiết kiệm diện tích sân vườn. Bên cạnh đó, với những tán cây to rậm cung cấp cho bạn một lượng khí O2 làm trong lành không khí, bảo vệ môi trường, nơi bạn sống cũng trở nên thoáng đãng hơn. Đây cũng là một trong những lý do cây được yêu thích.
Giá trị kinh tế
Bên cạnh giá trị tạo cảnh quan, cây đề còn có giá trị kinh tế rất cao. Gỗ cây đề được sử dụng trong ngành công nghiệp làm giấy, làm tăm và làm diêm. Vì vỏ mỏng, mềm, không lõi, dễ cắt nhỏ, dễ xẻ, thớ gỗ mịn nên cây rất được ưa chuộng.
Gỗ cây đề ít bị cong vênh khi gặp thay đổi nhiệt độ, vẫn rất cứng cáp, bền đẹp và dễ tạo hình, dễ dàng chế tác sản xuất các món đồ thủ công mỹ nghệ, đồ nội thất, đồ gỗ gia dụng. Hơn nữa, cây đề bonsai có giá trị kinh tế khá cao vì nó đẹp và quý. Cây đề bonsai có trị giá lên đến vài trăm triệu đồng thậm chí là vải tỷ đồng.
Ngoài ra, nhựa bồ đề với đặc tính thơm hương dịu nhẹ, đặc biệt nên nhựa cây đề được sử dụng để làm nước hoa và tinh dầu thơm, được sử dụng trong công nghệ chế biến véc ni và chế biến một số loại sơn đặc biệt.
Giá trị của ngành y học
Cây đề còn được biết đến như một loại dược liệu quý mà bất kỳ thầy thuốc nào cũng muốn sưu tầm để tạo ra nhiều loại thuốc hữu ích. Một trong những thành phần được sử dụng làm dược liệu chính là nhựa cây đề. Hay trong giới Đông Y nó được gọi với cái tên An tức hương.
Nhựa đề có màu cam, mỏng và mịn. Khin đun nó sẽ có mùi hương thơm như hương vani. Từ nhựa này điều chế thành vị thuốc chữa các bệnh viêm ngoài da, giúp chữa trị bệnh tiêu chảy, bệnh hô hấp và đường huyết. Ngoài ra, An tức hương còn có giá trị tâm linh, nhiều người dùng để trừ tà, giúp an thần.
Ý nghĩa của cây đề
Lý do cây bồ đề được nhiều người yêu mến và ưa chuộng đến như vậy một phần cũng vì ý nghĩa tốt đẹp và nhân văn mà nó mang lại. Như chính tên gọi “cây giác ngộ”, ý nghĩa phong thuỷ cây bồ đề là sự giác ngộ của con người, tượng trưng cho tính cách lương thiện, tốt bụng, phúc hậu và sự ngay thẳng, hệ như câu tục ngữ “cây ngay không sợ chết đứng”.
Cây đề còn có một ý nghĩa tâm linh khác là xua đuổi tà khí, xua đuổi sự xui xẻo, điềm xấu và mang lại sự bình an, yên lành, may mắn cho con người.
Ngoài ra, cây đề còn có ý nghĩa riêng rất thiêng liêng đối với Phật Giáo. Trong Phật Giáo tương truyền một câu chuyện rằng khi xưa Đức Phật Thích Ca thiền định dưới gốc cây đề và sau đó đã dần dần giác ngộ được chân lý Phật pháp, rồi Ngài đã truyền dạy lại cho những thế hệ đời sau. Vì thế nên cây đề đã luôn tồn tại một ý nghĩa hết sức linh thiêng đối với mỗi con người hướng về Phật.
Hướng dẫn trồng cây đề
Đây là loài cây không quá khó chăm sóc, thường được trồng bằng cách nhân giống từ hạt và giâm cành. Vậy nên, bạn chỉ cần cẩn thận trong việc chọn cành giâm để ra cây tốt.
Chọn giống
Đối với việc nhân giống bằng giâm cành, thì bạn nên chọn những cành ở độ tuổi đúng thì, không nên quá già cũng không được quá non, cành đề mà đã ra hoa rồi thì càng tốt, bạn cần chọn những cành đó.
Đối với nhân giống bằng hạt mầm, bạn nên chọn những hạt chắc mẩy và tròn đều, hạt mới không bị mối mọt, vì những hạt như thế khả năng sống sót sẽ cao hơn. Để chọn được hạt giống bồ đề tốt thì bạn cần chọn những quả đề từ những cây đã trưởng thành, quả ủ chín đều. Sau đó phơi nắng tách vỏ rồi sàng lọc loại hạt lép chọn hạt tốt.
Các phương pháp nhân giống
Có 2 phương pháp nhân giống cây là nhân giống bằng gieo hạt và nhân giống bằng giâm cành.
Bạn cho hạt giống bồ đề vào ngâm trong nước sạch tầm khoảng 18-20 giờ, rồi vớt để ráo khô và ủ bằng vải hoặc bao mỏng. Sau khi ủ từ 2-3 ngày, hạt sẽ nứt nanh, bạn chỉ cần lấy hạt đó đi gieo là được.
Quá trình trồng
Thời vụ trồng: Thời vụ gieo hạt từ tháng 10 tới tháng 12 và không nên để quá muộn đến tháng 2 dương lịch. Còn đối với trồng cây có bầu thì thời điểm tháng 1,2,3 là thích hợp nhất.
Chuẩn bị đất trồng: Cây bồ đề khá dễ trồng vì nó không kén chọn loại đất, cây có thể sinh trưởng trên hầu hết loại đất. Nhưng để đảm bảo chất lượng tốt nhất bạn nên trồng cây ở nơi đất giàu dinh dưỡng, tơi xốp, ẩm ướt, màu mỡ, thoát nước cho rễ, đất thịt pha cát.
Đất phù hợp nhất cho cây đề có lẽ là đất ruộng, rễ cây dễ cắm sâu vào đất nên dễ hấp thụ dưỡng chất. Ngoài ra, bạn có thể trộn thêm phân chuồng hoặc phân vi sinh cung cấp hoạt chất cho đất trồng.
Bên cạnh đó, cây đề cũng thích hợp trồng trên các loại đất feralit trên các đồi, núi thấp. Khi gieo hạt trên quy mô rừng thì nên gieo trên bãi đất trống, cày xới cho tơi đất, lên luống cùng rãnh thoát nước nếu trời mưa để không ngập úng cây.
Mật độ trồng: Tuỳ theo từng loại đất mà ta có thể linh hoạt trồng theo nhiều kiểu phù hợp cho cây phát triển. Đối với đất rừng ta có mật độ trồng như sau: Đất hạng I trồng mật độ 1600-2000 cây/ha, hạng II trồng 2000-2500 cây/ha, hạng III trồng 2500-3300 cây/ha.
Cách trồng:
Gieo hạt theo luống: gieo đều và rắc thêm lớp tro trấu mỏng để tạo mùn xốp cho cây sinh trưởng tốt
Trồng cây có bầu: Đào hố sâu 30cm, đường kính 30cm hoặc chỉ cần đào với kích thước khoảng gấp đôi so với bầu cây. Sau đó bạn hãy xé vỏ bầu và đặt cây xuống vị trí giữa hố tránh làm vỡ bầu, lấp đất nén nhẹ giữ cho cây thẳng, không bị đổ nhưng vẫn phải đủ độ tơi xốp, lớp đất được lấp cao đến trên 2cm so với mắt gốc. Nếu bạn để hố phơi thì cần phải bón vôi, các loại phân, mùn vào hố và dọn sạch cỏ xung quanh hố.
Sau khi trồng xong, các bạn nhớ tưới nước cho cây và nên lập giàn chắn xung quanh giúp cây không bị nghiêng đổ khi có gió to, lập dàn che nắng mưa để chống trôi hạt giống, nảy mầm nhanh và sinh trưởng tốt.
Kỹ thuật chăm sóc cây bồ đề
Cây bồ đề được mệnh danh là loài cây sinh trưởng mạnh mẽ, có thể sống tốt trong nhiều điều kiện khí hậu khác nhau. Vậy nên, chăm sóc cây cũng khá dễ dàng và không tốn nhiều thời gian. Nhưng để thu hoạch được cây khoẻ, tốt nhất bạn cần lưu ý một số yếu tố sau:
Cách tưới nước
Ở giai đoạn mới trồng, cây còn non, bạn cần tưới nước thường xuyên để giữ đất luôn ẩm, giúp cây không bị héo úa, đảm bảo sự phát triển của cây. Tuy nhiên, chú ý không nên tưới quá nhiều dẫn đến việc không thoát nước kịp, cây bị ngập úng, thối rễ thậm chí sẽ chết dần. Lúc này có thể đều đặn tưới 2 ngày/lần linh động vào sáng sớm hoặc chiều tối. Đặc biệt chú ý tránh tưới cây vào buổi trưa nhất là lúc nhiệt độ cao tránh cây bị sốc nhiệt và chết xanh.
Khi cây đã trưởng thành, bạn nên tưới ít lại, giảm bớt lượng nước tưới, chỉ tưới cho đất ẩm. Ngoài ra, với điều kiện thời tiết nhiệt đới ở nước ta, lượng nước mưa cũng đã đủ cho cây. Nhưng bạn cũng không nên quá chủ quan dựa dẫm vào thời tiết. Bởi, với mùa nắng nóng, thời tiết khô hạn, không mưa dài ngày thì cây cần được bổ sung nước để đủ dưỡng chất cho cây phát triển.
Với kiểu trồng gieo hạt, bạn cũng cần tưới nước ngay sau khi gieo, tưới ít nhất 1 lần/ngày. Bạn cũng phải nhổ cỏ cho luống gieo, nhổ bỏ những cây con kém chất lượng, cây bị bệnh, cây còi do gieo với mật độ dày.
Cách cắt tỉa
Để cây đề phát triển mạnh, bạn cần thường xuyên để ý chăm sóc, quan sát cây rồi tiến hành nhổ bỏ, diệt dọn sạch cỏ dại xung quanh gốc cây để cây không bị hư hại vì mất hết hoạt chất dinh dưỡng. Không những vậy, bạn cần đồng thời cắt tỉa đi những cành lá bị héo, sâu hại giúp cây phát triển đẹp khoẻ hơn.
Cách bón phân
Muốn cây lớn nhanh và khỏe, bạn nên bón phân cho cây. Bón phân cần bón đều phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây. Trong khoảng thời gian đầu thì nên bón lót hữu cơ cho cây để cây sinh trưởng khỏe mạnh. Đến sau khoảng 1 năm thì có thể dùng phân bón NPK giúp cây phát triển nhanh, cao to hơn.
Ánh sáng
Cây đề là cây cổ thụ, đặc biệt cây đề công trình đòi hỏi lượng ánh sáng nhiều. Vì bồ đề là cây ưa sáng nên yếu tố ánh sáng thật sự rất quan trọng và cần thiết. Trồng cây ở nơi thoáng đãng, nhiều nắng, hạn chế bóng râm cho cây phát triển. Ngoài ra, bạn cũng cần dọn sạch cỏ dưới gốc và chặt bỏ những cây cành lá cao xung quanh bồ đề.
Nhiệt độ và độ ẩm
Bồ đề là loại cây chịu lạnh chịu rét tốt nhưng lại không chịu được nhiệt độ quá cao. Vậy nên, nhiệt độ thích hợp nhất để trồng cây cho cây phát triển đó là tầm 16 – 36 độ C.
Các bệnh cây bồ đề thường gặp và cách phòng trừ, chữa bệnh
Cây bồ đề thường ít sâu bệnh hại hơn so với nhiều loài cây khác, nhưng không phải là không có. Sau đây là một số loại bệnh ở cây bồ đề và cách phòng chữa bệnh.
Bệnh sâu hại ở cây
Loài sâu bệnh hại ăn lá, sâu đục thân, phấn trắng, nhện đỏ... này chỉ ăn lá bồ đề, không ăn các loại lá cây khác. Sâu con ăn hết các phần lá bồ đề cho đến khi trụi hoàn toàn lá trên cây. Nếu cây bồ đề bị hại nặng không còn lá sẽ phát triển kém, còi cọc, khẳng khiu, đợi một thời gian sau mới bắt đầu hồi phục. Nếu cây bị gây hại nặng thường xuyên liên tục thì cây sẽ không thể phục hồi lại rồi chết.
Để phòng bệnh bạn nên chăm sóc cây thường xuyên đúng quy trình. Bên cạnh đó, bạn có thể lấy sử dụng các thuốc trừ sâu như regent diệt sâu đục thân, phun Anvil, Score, Topsin M… ngăn bệnh phấn trắng,…
Bệnh vàng lá
Ngoài những bệnh trên, cây đề còn có thể bị bệnh vàng lá, vì lượng nước, nhiệt độ, ánh sáng và chế độ dinh dưỡng cho cây không phù hợp. Bạn chỉ cần điều chỉnh các yếu tố, dung lượng để chăm sóc cây khoẻ mạnh hơn.
Giá cây bồ đề
Vì cây bồ đề rất phổ biến ở Việt Nam nên bạn cũng có thể mua cây bồ đề giá tốt ở nhiều nơi. Mức giá còn phụ thuộc vào hình dáng, kích thước cây trồng. Đối với những cây bồ đề bình thường, không quá đẹp, giá nằm trong khoảng từ 150.000 VNĐ/cây hoặc cao hơn.
Tuy nhiên, với những cây dáng đẹp, quý hiếm, được dùng làm cây cảnh. Chẳng hạn như mua cây bồ đề bonsai mức giá có thể là vài triệu đồng, vài trăm triệu đồng thậm chí vài tỷ đồng tùy theo từng loại.
Nơi mua cây bồ đề uy tín giá tốt
Bài viết trên, Cây xanh Hoàng Gia đã chia sẻ với các bạn những thông tin hữu ích về đặc điểm, công dụng, ý nghĩa phong thủy, cách trồng và chăm sóc cây bồ đề. Hi vọng rằng bài viết này có thể giúp các bạn nắm bắt, hiểu rõ thông tin cây bồ đề mà các bạn cần.
Để mua cây bồ đề cổ thụ giá tốt, bạn cần tìm đến những nơi bán cây có quy mô lớn và chuyên nghiệp. Cây xanh Hoàng Gia cung cấp các loại cây bồ đề công trình, cây đề bonsai để làm cảnh, trồng lấy bóng mát, tạo quang cảnh. Mua cây bồ đề công trình cổ thụ tại Cây xanh Hoàng Gia, bạn sẽ được tư vấn tận tâm để chọn được cây giống phù hợp nhất với giá tốt nhất.
Công ty Cây xanh Hoàng Gia là một trong những nơi cung cấp đa dạng các loại cây cảnh, cây xanh công trình, cây ăn quả, cây bóng mát, cây phong thủy.